Hafızalarda Diyarbakır 5 No'lu Askerî Cezaevi olarak büyük bir travma bırakan, Diyarbakır Cezaevi’nin "Müze ve Kültür Alanı" olarak kullanılması için de 11 Ekim 2022'de Adalet Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında imzalanan protokolün ardından Kültür ve Turizm İl Müdürlüğüne devredildi.

Cezaevinin müzeye dönüştürülmesi için de Diyarbakır Anıtlar Bölge Müdürlüğü ile Kültür Turizm Bakanlığı tarafından Madde 21 B ile (Pazarlık usulü) 17 Mayıs 2023 tarihinde 11 milyon 425 bin 378 lira bedelle ihale açıldı.

7 Haziran’da imzalanan sözleşmeye göre ihale 11 milyon 250 bin lira bedelle en düşük teklifi veren Nuran Demirtaş’ın Ankara’da buluna firması Okyanus Mühendislik ve İnşaat A.Ş.’ye verildi.

4 Temmuz 1980 tarihinde açılan ve 12 Eylül 1980 askeri darbe sonrası adı işkencelerle anılan, film, belgesel, kitap ve şarkılara konu olan, The Times'ın 2008 yılında yayımlanan "Dünyanın en kötü şöhretli 10 cezaevi" listesinde  yer alan Diyarbakır Cezaevi’nin müzeye dönüştürülmesine dair TMMOB, 78'liler Derneği, TUHADFED ve KESK'in çağrıcısı olduğu bir basın toplantısı düzenlendi.

Barış Anneleri, il dışından gelen 78’liler girişimi, emek meslek örgütleri ve siyasilerin katıldığı toplantı, müze çalışmalarına başlanan Diyarbakır Cezaevi’nin yaşanmışlıklara ayna tutacak şekilde dizayn edilme amacıyla düzenlendi.

Panel tarzında yapılan toplantıda Diyarbakır Cezaevi’nin müze olması için yapılan çalışmalara, cezaevinin müze olması için yapılması gerekenlere değinildi.

“Çetin bir mücadele yürüttük”

Toplantının açılış konuşmasını yapan 78'liler Derneği Başkanı Ahmet Ertak, Diyarbakır Cezaevi’nin müze olması için uzun bir süredir mücadele verdiklerini, “Bir utanç abidesi olarak ortada duran Diyarbakır cezaevinin müzeye dönüştürülmesi için çok çetin bir mücadele yürütüldü. O dönemde vahşetin gösterilmesi ve gelecek kuşaklara aktarılması için bir talep ortaya atıldı ve bu siyasi partilere de ulaştırıldı. 100 bin imzalı bir talepti” sözleriyle dile getirdi.  

“Sadece 1 blok hafıza alanı olarak yapılıyor”

Geçtiğimiz 17 Mayıs’ta yapılan ihaleyi hatırlatan Ertak, ihalenin kendilerinden habersiz yapıldığını, bu durumun toplumda ‘hafıza yok ediliyor’ söylemlerini yeniden gündeme getirdiğini belirtiyor.

5 bloklu cezaevinin sadece bir bloğunun hafıza alanı olarak müzeye dönüştürüleceğini belirten Ertak, “5 bloğunun sadece 1 bloğu hafıza alanı olarak müzeye dönüştürmek isteniyor. Ve yapılan çalışmalardan hiçbir haberimiz yok” dedi.

"Bu sese kulak verilmeli"

Diyarbakır 5 Nolu Diyarbakır Cezaevi’nde yaşananların tanığı olarak, muhatap alınmadıklarına dikkat çeken Ertak, şuan yapılan çalışmalarda meydana gelecek bir hatanın ya da eksikliğin de tarihe geçeceğini ve toplumun bu hatayı unutmayacağını söyledi.

Şuan yürütülen çalışmalara dahil edilme taleplerini bir kez daha yineleyen Ertak, “Bu mücadele karşısında yarın öbür gün halklar nezdinde lanetlenmesi için bu sese kulak verilmelidir. Dolayısıyla bu acıların hatalarla deşilmesi toplum vicdanında derin yaralar yaratır”

Ertak'tan Erdoğan'a: Duvarlar konuşmayabilir, arkadaşlarımız konuşabilir

Erdoğan’ın önceki yıllarda yaptığı konuşmasında kullandığı “Diyarbakır Cezaevi'ndeki duvarlarının dili olsa da konuşsa” şeklindeki ifadeyi hatırlatan Ertak, şöyle devam etti:

“Orada yaşanan anılar halen tazedir. Bu salonda aramızda o dönemin acılarını yaşayan ve işkence tezgahında geçen arkadaşlarımız var. Duvarlar konuşmayabilir ama bu arkadaşlarımız çok rahat bir şekilde konuşabilir. Onların bu konuşmaları çerçevesinde burası insan hakları müzesine çevrilebilir”

"Etnokgrafya olarak düzenlenmek isteniyor"

Dönemin cezaevi tanıkları ve şahitleri yapılacak olan dönüşümün 'etnografya' çatısı altında yapıldığını ve bu durumun cezaevine bazı metaryallarin yeşleştirilmesi anlamına geldiğini söylüyor. Onlara göre bir hafıza mekanının oluşması için dünyada benzer örnekleri olan cezaevilerine bakılması gerekiyor. 

Öte taraftan Diyarbakır Cezaevi'nin bir siyasi ranta dönüşmemesi ve 2024 yerel seçimleri için siyasi malzeme yapılmaması gerektiği toplantıda üzerinde durulan dikkat çekici konulardan biri olarak ön plana çıktı.

Ellerin büyük bir arşivi bulunan 78'lier Derneği ise çalışmalara ortak olması durumunda dönemin 'hafızası' için ellerinden geleni yapacaklarını belirtiyor. 

Editör: Ali Abbas Yılmaz