Diyarbakır’ın tarihi ilçesi Sur kesintisiz kent yaşamı ile dünyadaki yaşayan tek açık hava müzesi olarak ilgi odağı olmayı sürdürürken, Amida Höyükte’ki kazı çalışmalarında elde edilen bulgular ilçenin tarihi kimliğine yeni boyutlar kazandırıyor.
Dicle Nehri’nin kenarında, denizden 660 metre yükseklikte, Karacadağ’ın lavları üzerine kurulan Sur ilçesi adını ilçe merkezi ile çevirili bulunan tarihi Diyarbakır surlarından alır. 2008 yılında, 5747 sayılı kanunla, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde kurulan Diyarbakır’ın 4 merkez ilçesinden biridir.
Sur Amida Höyük
Medeniyetler beşiği Sur
Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış tarihi Sur ilçesinin geçmişi MÖ 7500 yıllarına kadar uzanmaktadır. İlçede yapılan arkeolojik kazılarla da dünyadaki en eski yerleşim alanlarına sahip olduğu tarihi bulgularla tescillenmiştir. Tarihi ilçede bulunan “Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı”, 2015 yılında Türkiye’nin 14. miras alanı olarak UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kaydedilmiştir. İlçede sırasıyla Hurriler, Mitanniler, Hititler, Asurlar, Büyük Tigran Krallığı, Medler, Persler, Büyük İskender, Romalılar, Bizanslılar, Mervaniler, Abbasiler, Safeviler, Eyyubiler, Sasaniler, Araplar, Selçuklu Hanedanı, Osmanlılar ve 30’a yakın uygarlık hüküm sürmüştür.
Amida Höyük'te kazı sürüyor
Amida Höyük’te kazı çalışmaları sürüyor
Sur’daki Amida Höyük'te Kültür ve Turizm Bakanlığınca, Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İrfan Yıldız başkanlığında 2018 yılında başlatıla yürütülen kazı çalışmaları sürerken, kazılarda 800 yıllık olduğu değerlendirilen su kanalları ve kalorifer sistemi ile yaklaşık 1700 yıllık mezar odalarının gün yüzüne çıkarıldı. 8 bin yıldır kesintisiz olarak yaşamın sürdüğü Amida Höyük’teki kazılarda MÖ. 6100 yılından günümüze kadar seramik buluntularına rastlanıyor.
Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr. İrfan Yıldız, kazılarda geç Neolitik döneminden başlayıp Erken Kalkolitik, Tunç Çağı, Demir Çağı ve daha sonraki Bizans, Roma ve İslami döneme ait seramikler bulunduğunu belirtiyor. Amida Höyük'teki kazı çalışmalarında 1’inci Dünya Savaşı'ndan kalma 782 el bombası da bulundu. Amida Höyük'teki kazılarda başta Artuklu Sarayı olmak üzere tüm tarihi değerlerin ortaya çıkarılması hedefleniyor.
Tarihi Diyarbakır Surları
Kuşbakışı Kalkan Balığını andıran Diyarbakır Kalesi, İçkale ve Dış Kale olarak iki bölümden oluşuyor. Kesintisiz kent yaşamı ile dünya kültür mirası içinde ender bir yere sahip olan Diyarbakır surları, yaklaşık 5 bin 800 metre olan çevre uzunluğuyla dünyadaki tarihi yapılar arasında benzersiz bir konuma sahiptir. Diyarbakır surlarının çekirdeğini oluşturan İçkale’deki surların uzunluğu ise 599 metredir. Sur duvarlarının yaklaşık 645 metrelik bölümü ise çeşitli sebeplerle yıkılmış veya yıktırılmıştır. Dış surlar üzerinde 82, İç Kale üzerinde ise 19 adet burç bulunmaktadır. 82 burçtan 3’ü 1930’l’u yılların başında yıktırılmıştır. Diyarbakır Surlarındaki burçların ölçülebilen mevcut yüksekliği ise ortalama 20 metredir. Burçların ve sur duvarlarının kalınlığı ise 1,40 metre ila 5,00 metre arasında değişmektedir. Diyarbakır Surlarının dört ana kapısı vardır. Surlar, Dağ Kapı (Harput Kapısı) ile kuzeye, Urfa Kapı (Rum veya Halep Kapısı) ile batıya, Mardin Kapı (Tell Kapısı) ile güneye, Yeni Kapı (Su, Satt veya Dicle Kapısı) ile doğuya açılmaktadır. İçkale’de ise Saray Kapı ve Küpeli Kapı ile sur içine, Oğrun Kapı ve Fetih Kapı bulunmaktadır.
Diyarbakır Surları içindeki bazı tarihi yapılar
Dünyada eşi benzeri bulunmayan ve adeta bir “Açık Hava Müzesi” olan tarihi Sur ilçesinde eski Diyarbakır evleri, Cahit Sıtkı Tarancı ve Arkeoloji Müzeleri, Meryem Ana Kilisesi, On Gözlü Köprü, Deliller ve Hasanpaşa Hanı, Kervansaraylar, Medreseler, Hz. Süleyman Camii ve içinde bulunan 27 sahabe makberler, Nebi Camii, Dört Köşeli ve Dört Ayaklı Minare ve İslam dünyasının beşinci Harem-i Şerif olarak bilinen Ulu Camii bulunmakta. SUR AJANS
