İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi tarafından Doğu ve Güneydoğu bölge illerinde 2022 ile 2023 yılı arasında çocuklara dair yaşanan ihlaller raporlaştırıldı. 1 Ocak 2022 ile 1 Kasım 2023 tarihi arasında hazırlanan raporda 48 çocuk ölümü, 271 çocuğun yaralanması ve 191 çocuğun gözaltına alınması yer aldı. Raporda ayrıca çocuklara dair yaşanan ihlaller sıralandı ve toplam yaşam 826 ihlalin tespit edildiği aktarıldı.
‘Çocukların Yaşam Haklarına Yönelik İhlaller’ ve Çocukların Özgürlüğüne ve Güvenliğine Yönelik İhlaller’ ana başlıklarından oluşan raporda “Resmi hata ve İhmal Sonucu Ölen ve Yaralananlar, Kuşkulu Çocuk Ölümleri, İntihar ve İntihara Teşebbüs, Cinsel İstismar, Okulda Şiddet, Gözaltına Alınmalar” gibi 6 alt başlık altında çocuklara yönelik ihlaller sıralandı.
“Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2022-2023 Çocuk Hakları İhlalleri Raporu”nu açıklayan İHD Diyarbakır Şubesi Çocuk Komisyonu Üyesi Avukat Jiyan Ormanlı ‘Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne atıfta bulundu.
'İmzacı devletler ve yönetimler sözleşmenin hedefine amaç edinmiyor'
Birleşmiş Milletler 20 Kasım 1959 tarihinde Çocuk Hakları Bildirgesini yayımlamış; 20 Kasım 1989 tarihinde ise Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeyi imzalamıştır. Bu tarihten sonra her sene 20 Kasım Çocuk Hakları Günü olarak kabul edilmektedir.
Bu sözleşme, Çocuk haklarına dair dört temel ilke olan; çocukların yaşaması ve gelişmesi, ayrım gözetilmemesi, çocuğun yüksek yararının gözetilmesi ve çocuk katılımının sağlanmasını temel alan; çocuklara özgü hakları içeren en geniş kapsamlı Sözleşmedir. Sözleşmeyi toplamda 193 ülke imzalamıştır. Türkiye tarafından 1990 yılında imzalanıp 1995 yılında yürürlüğe konan Sözleşmenin 17-18 ve 30. maddelerine çekince konulmuştur.
Çekince konan bu maddelerle Sözleşmenin ortaya çıkmasında etken rol alan etnik, dini veya dil olarak azınlık topluluklar içinde yer alan çocukların kendi kültüründe büyüme ve gelişme hakkı, dilini ve dinini yaşama ve yaşatma, anadilinde eğitim, ifade özgürlüğü gibi hakların kullanımı engellenmiştir.
Bu Sözleşme, çocukların özgün ihtiyaçlarına ve haklarına odaklanırken, aynı zamanda onları koruyucu, destekleyici ve katılımcı bir ortamda büyütmeyi hedefler. Ancak coğrafyamızda ve dünyada görmekteyiz ki; imzacı Devletler ve yönetimler henüz bu amaçları gerçekleştirmekten çok uzaktadır. Bunun yanında; Sözleşmenin imzacı ülkeler tarafından etkin bir şekilde uygulanıp uygulanmadığını izlemekle yükümlü olan Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesinin bu görevini etkin bir şekilde yerine getirmediği de görülmektedir.”
'Depremden etkilenen çocukların akibeti bilinmiyor'
6 Şubat 2023 tarihinde gerçekleşen Maraş merkezli depremlere dikkat çeken Ormanlı, “Deprem sebebiyle ailesini yitiren çok sayıda çocuğun akıbeti halen öğrenilememiştir. Kalan çocuklar ise yıkım sebebiyle fiziksel ve psikolojik olarak derin yaralar almıştır. Bahsi geçen sorunlar halen çözülebilmiş değildir” dedi.
"Çocuk ölümleri, intihar ve intihara teşebbüs, yaralanma, istismar..."
1 Ocak 2022 ile 1 Kasım 2023 tarihleri arasında bölgede çocuklara ilişkin tutulan raporda yaşanan ihlaller şöyle sıralandı:
"Bölge kentlerinde kolluk görevlileri tarafından gerçekleştirilen yargısız infaz sonucu 3 çocuk yaşamını yitirmiştir.
Resmi Hata/İhmal sonucu: 4 çocuk yaşamını yitirmiş, 254 çocuk ise çeşitli şekillerde yaralanmıştır.
(Bu kategoride en dikkat çekici istatistik kolluk görevlilerinin özensiz kullandığı zırhlı/resmi/sivil araçların karıştığı 4 olay sonucunda 1 çocuk yaşamını yitirmiş, 3 çocuk ağır şekilde yaralanmıştır).
Mayın ve çatışma bölgelerinde bırakılan patlayıcıların infilakı sonucu 3 çocuk ağır şekilde yaralanmıştır.
Bölge kentlerinde 19 çocuk şüpheli şekilde yaşamını yitirmiştir. (Çocukların kuşkulu bir şekilde en çok yaşamını yitirdiği iler Urfa, Mardin, Şırnak olduğu görülüyor)
Bölge kentlerinde intihar sonucu 10 çocuk yaşamını yitirmiş, 4 çocuk intihar teşebbüsünde bulunmuştur. (Çocuk intiharları en çok Şırnak ve Mardin’de yaşanmıştır. 1 çocuk ise hapishanede intihar etmiştir.
Aile içi şiddet sonucu en az 4 çocuk yaşamını yitirmiş, 1 çocuk ise yaralanmıştır. En az 2 çocuk aile içinde cinsel istismara maruz kalmıştır.
Toplumsal alanda şiddet sonucu en az 8 çocuk yaşamını yitirmiş, 13 çocuk ise yaralanmıştır. Yine en az 279 çocuk toplumsal alanda cinsel istismar ve saldırıya maruz kalmış, 4 çocuk kaçırılarak alıkonulmuş, 3 çocuk fuhuş yapmaya zorlanmıştır.”
“191 çocuk gözaltına alındı”
Raporda, “Çocukların Özgürlüğü ve Güvenliğine Yönelik İhlaller” başlığı altında şu ihlaller sıralandı
“Çocukların özgürlüğüne ve güvenliğine yönelik ihlaller sonucu en az 191 çocuk gözaltına alınmış, 3 çocuk tutuklanmıştır. Gözaltında 2, hapishanelerde 1 ve gözaltı yerleri dışında 16 olmak üzere en az 19 çocuk işkence ve kötü muameleye maruz kalmıştır.
Bölge kentlerinde en az 2 çocuk şiddete maruz kalmıştır.”