SUR AJANS- İran’da Mayıs ayında Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin helikopter kazasında yaşamını yitirmesi ardından yeni cumhurbaşkanını seçmek için erken seçim kararı alındı. İran halkı yeni cumhurbaşkanını seçmek için 28 Haziran’da sandık başına gidiyor.
Seçimlere katılacak olan cumhurbaşkanı adayları Anayasa Koruyucular Konseyi tarafından belirlenir. Konsey 80 kişinin başvurusundan sadece 6’sına seçime girme hakkı tanıdı. Seçime girecek adaylar arasında kadın aday bulunmuyor. Cumhurbaşkanı adayları arasında muhafazakâr Meclis Başkanı Muhammed Bakır Galibaf, Tahran Belediye Başkanı Alirıza Zakani ve eski Nükleer Müzakereci Said Celili yer alıyor. Ayrıca Şehitler Vakfı Başkanı Emir Hüseyin Gazizadeh Hashemi ve eski İçişleri Bakanı Mustafa Purmuhammedi de aday listesinde bulunuyor.
Cumhurbaşkanı adayları arasında “reformcu” olarak sınıflandırılan tek kişi ise Tebriz Milletvekili ve eski Sağlık Bakanı Mesud Pezeşkiyan. 69 yaşındaki Pezeşkiyan, açık sözlülüğüyle tanınıyor ve Tahran’da katledilen Kürt genç kadın Jîna Emînî davasında yetkililerin şeffaf olmamasını eleştirmişti.
Ahmedinecad ve Laricani diskalifiye edildi
Cumhurbaşkanı adaylarını belirleyen konsey, 2005-2013 yılları arasında Cumhurbaşkanlığı yapan popülist Mahmud Ahmedinecad ve eski Meclis Başkanı Ali Laricani'nin adaylık başvurularını reddetti. Ahmedinecad, daha önce 2017 ve 2021 başkanlık seçimlerinde de diskalifiye edilmişti.
Koruyucular Konseyi, 2021 seçimlerinde olduğu gibi, bu yıl da aday seçimlerini kamuoyu önünde gerekçelendirmedi. 2021 seçimlerinde Konsey, 592 adaydan sadece yedisini seçerek birçok reformist ve ılımlı ismi diskalifiye etmişti. Bu durum, muhafazakar İbrahim Reisi'nin ilk turda kolayca seçilmesini sağlamıştı.
Kadın adaylar diskalifiye edildi
İranlı seçmenlerin sadece yüzde 49'u 2021 seçimlerine katıldı ki bu 1979 İslam devriminden bu yana bir cumhurbaşkanlığı seçimi için en düşük katılım oranıydı. Tüm cumhurbaşkanlığı seçimlerinde olduğu gibi kadın adaylar otomatik olarak diskalifiye edildi. Bu kez dört kadın aday başvurmuştu.
Başlangıçta 2025 baharında yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı seçimi, İbrahim Reisi'nin 19 Mayıs'ta bir helikopter kazasında hayatını kaybetmesi üzerine erkene alındı. Geçici Cumhurbaşkanı Muhammed Muhbir, seçimin organizasyonunu denetlemek üzere acil olarak atandı.