Dünyaca ünlü şarkıcı Justin Bieber'in Instagram hesabından kendine özgün halay çekiş tarzı ile bölgede bilinen Şemdinlili Sofi Ömer’in görüntülerini paylaştı. Görüntülerin Bieber tarafından paylaşılması sonrası Sofi Ömer, ilgi odağı oldu. Ana akım medyada yer alan bir basın kuruluşu da Sofi Ömer’e ilgi duydu ve haberini yaptı. Peki haberde kullanılan ‘yöresel kıyafet’ ifadesi miting ve etkinliklere nasıl yansıyor?
Görüş/Arif Bulut
Asıl ismi Kazım Buzoba olan Denbej Kazo, 2022 Newroz’unda sahne almak için Diyarbakır’a geldi. Yöresel kıyafetleri ile Newroz alanına gelen Kazo’nun yöresel kıyafetlerine izin verilmedi. Kazo yöresel kıyafetlerinden bazı parçaları çıkardıktan sonra protokol girişinden miting alanına girdi. Newroz kutlamaları için yöresel kıyafetleri ile etkinlik alanına gelen çok sayıda kişi de Dengbej Kazo gibi engellemelere maruz kaldı.
Dengbej Kazo ve yöresel kıyafet engeline takılan sanatçılar...
Kazo’nun kısmı kıyafet değişikliğinden sonra arama noktasından geçişine izin verildi. Sahne sırasında bir iki şarkı söyledikten sonra Kazo, sitemini “Ben buraya yani sizin karşınıza yöresel kıyafetlerimle çıkmak isterdim. Ancak protokol girişinde giydiğim yöresel kıyafetlerle içeri girmeme izin vermediler. Bu yüzden üzgün olduğumu sizinle paylaşmak isterim. Bir kıyafet ya bir kıyafet... Bir kıyafetin kime ne zararı olur” sözleriyle dile getirmişti.
Denbej Kazo ve siyah paltolu fotoğrafı: Newroz 2022
Yine 19 Mart 2022 tarihinde Diyarbakır’ın Bismil ilçesinde bir anne 5 yaşında olan ikiz çocuklarıyla birlikte ilçede düzenlenen Newroz etkinliğine katılmak istedi. Ancak çocukların üzerinde yöresel kıyafetler olduğu için çocuklarıyla birlikte gözaltına alındı. Gözaltında kendisine “Bu elbiseleri nereden aldınız?”, “Yasak olduğunu bilmiyor muydunuz?” şeklindeki sorular yöneltildi. Olay kamuoyunda geniş bir yer alınca Diyarbakır Barosu, gözaltıya dair suç duyusunda bulundu.
5 yaşındaki ikiz çocuklar...
Baro suç duyurusunu ise şu ifadelerin yer aldığı bir dilekçe ile yaptı, “5 yaşındaki çocuklara yakalama ve gözaltı işlemi yapılarak kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı ihlal edilmiştir. Ayrıca suç ve şüphe olmaksızın yapılan yakalama ve gözaltı işlemi, çocukların geleneksel kıyafetlerinin çıkartılması nedeniyle işkence, insanlık dışı ve kötü muamele yasağı, barışçıl toplanma hakkı ile özgürlük ve güvenlik hakkı ihlal edilmiştir”
6 Ağustos’ta 2022 tarihinde Diyarbakır’da HDP tarafından düzenlenen “Çözüm Bizde” mitinginde de yine yöresel kıyafetlere izin verilmedi. Antep’ten mitinge katılım için gelen 4 genç HDP Milletvekilleri Hişyar Özsoy ile Pero Dündar’la birlikte arama noktasında yaklaşık yarım saat polislerle yöresel kıyafet tartışması yürüttü. HDP’li vekillerin yöresel kıyafete ilişkin anlatımları karşılık bulmadı.
'Çözüm Bizde' mitinginde yöresel kıyafet engeli...
Haber takibi için gittiğimiz İstasyon Meydanı'nın girişindeki kontrol noktasında yaşanan bu durumu kayıt almadan izlemeye başladık. Sonuç ne olacak diye? Antep’ten gelen 4 genç ile birlikte görevli polislerle müzakere sırasında Özsoy, Dündar ile polisler arasında zaman zaman gülüşmelerin olduğu ve konuşmalarda, “Trajikomik durum” ifadesi ayrı bir ambiyans oluşturdu.
Özsoy, görevli polislere, “Yöresel kıyafetlerin suç olduğuna dair size bildirilen bir yasal metin varsa bizimle paylaşın ki biz de bu durumu mahkemeye taşıyalım mahkeme kararını versin” diyor. Karşılıklı ikna çabaları uzun uzadıya konuşmalarla sürdürüldü. Yöresel kıyafetli genç, cebindeki telefonu çıkararak, görevli polis amirine daha önce ses sanatçısı olarak katıldığı bazı görüntüleri gösterdi. Telefondan başka bir fotoğraf daha gösteriyor aynı genç ve “Bakın bu bizim Şırnak’ta çekilmiş. Oradakiler bu elbiseleri giyiyor. Bu yöresel bir kıyafet” diye ekliyor.
Çekim ve kayıt almadan bir izleyici gözüyle izlediğim ‘yöresel kıyafet’ müzakerelerinde görevli polis amiri ile HDP’li milletvekilleri arasında sert tartışmaları yaşanmıyordu. Tartışma karşılıklı, “Sizi anlıyorum ama…” sözüyle çözümsüz bir döngüde dönüyordu. Karşılıklı müzakerenin sonlarında polis amiri HDP’li Özsoy’a “Bakın Saliha Aydeniz’in milletvekilliğinin düşürülmesi sıcak bir gündem. Şimdi bu elbiselerle birlikte ana akım medya tarafından bir kare alınıp basına servis edilirse…” şeklinde bir cümle kuruyor. Son bir yıldaki yöresel kıyafetlere ilişkin toplu etkinlerde meydana gelen birkaç örnek. Bu örneklerin benzerleri çok sayıda yaşandı.
Mehdi Eker, aynı partide olduğu Özbek'in yeğeninin düğününde: 2010 Hakkari
‘Ana akım medya’ örneklemini bir gazeteci olarak polis amirinden duyduğunuzda ister istemez kafanızda gazetecilik refleksinin getirdiği soruları biriktiriyor. Ana akım medya kuruluşlarına haber servis eden bir basın kuruluşu, “Justin Bieber videosunu paylaştığı Şemdinlili halay başı 'Sofi Ömer'e teklif yağıyor” şeklinde bir haber yayınladı. Sofi Ömer olarak bilinen Ömer Çelik ile konuşan medya kuruluşu haberde “Yöresel kıyafeti, esnek hareketleri ve kendisine has figürleriyle dikkat çeken Çelik, paylaşım için Justin Bieber'a teşekkür etti” ifadelerini kullandı. Haberi gazeteciler için sorgulayıcı kılan ise ‘Yöresel kıyafet’ ifadesi. Eylem, etkinlik ve mitinglerde arama noktalarına takılan ve yasak olduğu söylenen ‘yöresel kıyafet’ krizinin çözümü bilinmezliğini koruyor.
Yöresel kıyafet ile kültür ilişkisini anlatmak bir yana. Bugün Sofi Ömer Diyarbakır’a bir miting için aynı yöresel kıyafetleri ile gelirse ne olur? Arama noktasında ne yaşanır? Sofi Ömer yöresel kıyafetlerinden dolayı miting alanına alınmaz ise aynı ana akım medya kuruluşu, “Sofi Ömer yöresel kıyafetleri nedeniyle miting alanına alınmadı” şeklinde bir haber servis edebilir mi?
